วันเฉลิม : ย้อนรอยผู้ลี้ภัย ใครถูก “อุ้มหาย” บ้างหลังรัฐประหาร 2557 - บีบีซีไทย

soho.prelol.com

นายวันเฉลิม สัตย์ศักดิ์สิทธิ์ ผู้ลี้ภัยทางการเมืองชาวไทย ที่อาศัยอยู่ในประเทศกัมพูชา หายตัวไปอย่างไร้ร่องรอยครบ 24 ชม. แล้ว และยังไม่มีท่าทีใด ๆ จากกระทรวงการต่างประเทศของไทย

สิ้นเสียงร้องตะโกนว่า "หายใจไม่ออก ๆ" ที่หลุดเข้าหูพี่สาวของเขา เมื่อเย็นวันที่ 5 มิ.ย. ก็ไม่มีใครติดต่อเขาได้อีกเลย

ขณะที่นายสุณัย ผาสุข ที่ปรึกษาประจำประเทศไทยของฮิวแมนไรท์วอทช์ประจำประเทศไทย ระบุว่ากรณีนายวันเฉลิม เรียกได้ว่าเป็นบุคคลที่อาจถูกบังคับให้สูญหาย (Forced Disappearance) ซึ่งถือเป็นอาชญากรรมร้ายแรงทางกฎหมายระหว่างประเทศ หลังทางการกัมพูชาปฏิเสธไม่รับรู้ และไม่ยอมสอบสวนเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น

ก่อนหน้านี้ ศูนย์ทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชน ได้เผยแพร่รายงานในวาระครบรอบ 6 ปีรัฐประหารโดยคณะรักษาความสงบแห่งชาติ (คสช.) เมื่อวันที่ 22 พ.ค. ระบุว่า มีผู้ถูกผลักดันให้ลี้ภัยจากสถานการณ์ทางการเมืองและการไล่ล่ากวาดล้างที่เกิดขึ้นอย่างน้อย 104 ราย ภายใต้ประกาศและคำสั่ง คสช. ทำให้เกิดกลุ่มประชาชนที่ตัดสินใจเดินทางออกนอกประเทศ ทั้งด้วยเหตุผลไม่ต้องการเข้ารายงานตัวตามคำสั่ง คสช., ความหวาดกลัวจากการถูกติดตามคุกคามโดยเจ้าหน้าที่ทหาร หรือการถูกออกหมายจับในคดีมาตรา 112 และคดีเกี่ยวข้องกับอาวุธ "ซึ่งประชาชนมักมองไม่เห็นทางสู้คดี"

ในจำนวนผู้ลี้ภัยเหล่านี้ ศูนย์ทนายฯ พบรายงานบุคคลที่อาจถูกบังคับให้สูญหาย 6 คน โดย 3 คนเกี่ยวข้องกับกลุ่มสหพันธรัฐไท ซึ่งในเดือน พ.ค. 2562 มีรายงานว่าทางการเวียดนามได้ส่งตัวผู้ลี้ภัยกลุ่มนี้กลับประเทศไทย แต่ทางการทั้ง 2 ประเทศปฏิเสธเรื่องดังกล่าว และไม่มีใครติดต่อพวกเขาได้อีก

ส่วนผู้ลี้ภัยอีก 2 คนกลายเป็นศพลอยมาตามแม่น้ำโขงเมื่อ ธ.ค. 2561 ในสภาพถูกกระทำอย่างโหดร้ายทารุณ และยังไม่มีคำตอบชัดเจนว่าการกระทำดังกล่าวเกิดขึ้นอย่างไรและโดยใคร อย่างไรก็ตามประชาไทรายงานว่าผลการตรวจสอบดีเอ็นเอของ 2 ศพนั้นตรงกับนายชัชชาญ บุปผาวัลย์ และนายไกรเดช ลือเลิศ ซึ่งลี้ภัยไปอยู่ที่ประเทศลาว พร้อมกับนายสุรชัย ด่านวัฒนานุสรณ์ ซึ่งหายตัวไปอย่างลึกลับจนถึงปัจจุบัน

บีบีซีไทยรวบรวมภูมิหลัง-หมายจับ-ข้อมูลสุดท้ายที่ปรากฏกับคนใกล้ชิด ก่อนที่ "ผู้ลี้ภัย" อย่างน้อย 9 คนจะกลายเป็น "ผู้สูญหาย" จนถึงปัจจุบัน

นายวันเฉลิม สัตย์ศักดิ์สิทธิ์ หรือต้าร์

ภูมิหลัง : อดีตเอ็นจีโอเกี่ยวกับเยาวชนด้านเอชไอวี/เอดส์ และถูกตำรวจระบุว่าเป็นแอดมินเพจ "กูต้องได้ 100 ล้าน จากทักษิณแน่ๆ"

ข้อหา : หมายจับคดีฝ่าฝืนคำสั่งเรียกรายงานตัวของ คสช. เมื่อปี 2557, หมายจับคดีผิด พ.ร.บ.คอมพิวเตอร์ เมื่อปี 2561 กรณีโพสต์ข้อความบิดเบือนให้ร้ายรัฐบาล พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา เกี่ยวกับการปราบปรามยาเสพติด นอกจากนี้สำนักข่าวอิศรายังรายงานโดยอ้างแหล่งข่าวด้านความมั่นคงว่าเขาเป็น 1 ใน 14 ผู้ต้องหาคดีหมิ่นพระบรมเดชานุภาพ เมื่อปี 2558 ด้วย

ช่วงเวลาที่หายตัวไป : มิ.ย. 2563

ประเทศที่พำนักอยู่ก่อนหายตัวไป : กัมพูชา

ข้อมูลสุดท้ายตามการรับรู้ของคนใกล้ชิด : น.ส.สิตานัน สัตย์ศักดิ์สิทธิ์ พี่สาว เล่าให้บีบีซีไทยฟังว่ากำลังสนทนากับน้องชายทางโทรศัพท์ในช่วงเวลาประมาณ 16.35 น. ของวันที่ 4 มิ.ย. สักพักได้ยินเสียงปัง คิดว่าวันเฉลิมโดนรถชน ก่อนได้ยินเสียงน้องชายร้องตะโกนว่า "หายใจไม่ออก ๆ" อยู่ร่วม 30 นาที แล้วสายก็ตัดไป

นายชูชีพ ชีวะสุทธิ์ หรือ "ลุงสนามหลวง"

ภูมิหลัง : นักจัดรายการวิทยุใต้ดิน และถูกตำรวจระบุว่าเป็นแกนนำกลุ่มสหพันธรัฐไท

ข้อหา : หมายจับคดีอาญามาตรา 112 กรณีจัดรายการวิทยุพาดพิงสถาบันพระมหากษัตริย์ เมื่อปี 2551

ช่วงเวลาที่หายตัวไป : พ.ค. 2562

ประเทศที่พำนักอยู่ก่อนหายตัวไป : เวียดนาม

ข้อมูลสุดท้ายตามการรับรู้ของคนใกล้ชิด : นายจอม เพชรประดับ นักข่าวและผู้ลี้ภัยทางการเมือง เปิดเผยผ่านเฟซบุ๊กโดยอ้างข้อมูลจากสมาชิกในเครือข่ายสหพันธรัฐไทว่าติดต่อลุงสนามหลวงผ่านแอปพลิเคชันไลน์เมื่อ 27 ก.พ. 2562 โดยเจ้าตัวบอกว่า "ปลอดภัยดี" ก่อนจะติดต่อไม่ได้อีกเลยหลังจากนั้น ขณะที่นายเพียงดิน รักไทย ผู้ลี้ภัยทางการเมือง และแกนนำภาคีเพื่อสิทธิมนุษยชน แถลงเมื่อ 9 พ.ค. 2562 ว่าผู้ลี้ภัยทางการเมือง 3 คนที่ถูกควบคุมตัวที่เวียดนาม ประกอบด้วย นายชูชีพ, นายสยาม ธีรวุฒิ และนายกฤษณะ ทัพไทย ถูกส่งตัวกลับไทยแล้วเมื่อเวลาบ่ายแก่ ๆ ของวันที่ 8 พ.ค. หลังถูกจับกุมที่ประเทศเวียดนามมาระยะหนึ่ง

นายสยาม ธีรวุฒิ หรือ "สหายข้าวเหนียวมะม่วง"

ภูมิหลัง : บัณฑิตจากคณะรัฐศาสตร์ ม.รามคำแหง, อดีตสมาชิกกลุ่มประกายไฟ และถูกตำรวจระบุว่าเป็นสมาชิกกลุ่มสหพันธรัฐไท

ข้อหา : หมายจับคดีอาญามาตรา 112 กรณีร่วมแสดงละคร "เจ้าสาวหมาป่า" ในงานรำลึก 40 ปี เหตุการณ์ 14 ตุลา เมื่อปี 2556

ช่วงเวลาที่หายตัวไป : พ.ค. 2562

ประเทศที่พำนักอยู่ก่อนหายตัวไป : เวียดนาม

ข้อมูลสุดท้ายตามการรับรู้ของคนใกล้ชิด : ศูนย์ทนายฯ ระบุว่าน้องสาวของนายสยามติดต่อพี่ชายผ่านแอปพลิเคชันไลน์ครั้งสุดท้าย ประมาณวันที่ 31 ธ.ค. 2561-1 ม.ค. 2562 ส่วนเพื่อนของนายสยามติดต่อได้เมื่อวันที่ 24 และ 31 ธ.ค. 2561 ก่อนมาปรากฏเป็นข่าวถูกจับที่เวียดนามและส่งตัวกลับไทยพร้อมนายชูชีพ และนายกฤษณะ

นายกฤษณะ ทัพไทย หรือ "สหายยังบลัด"

ภูมิหลัง : ถูกตำรวจระบุว่าเป็นสมาชิกกลุ่มสหพันธรัฐไท

ข้อหา : หมายจับคดีด้านความมั่นคงที่เกี่ยวกับอาวุธปืน อาวุธสงคราม และวัตถุระเบิด ในช่วงชุมนุม กปปส. เมื่อปี 2557

ช่วงเวลาที่หายตัวไป : พ.ค. 2562

ประเทศที่พำนักอยู่ก่อนหายตัวไป : เวียดนาม

ข้อมูลสุดท้ายตามการรับรู้ของคนใกล้ชิด : สหายในลาวผู้ไม่ประสงค์จะออกนามบอกบีบีซีไทยว่าครั้งสุดท้ายที่ติดต่อนายกฤษณะได้คือ 24 ม.ค. 2562 หลังจากนั้น เขาก็ไม่อ่านข้อความหรือรับโทรศัพท์อีกเลย ก่อนมาปรากฏเป็นข่าวถูกจับที่เวียดนามและส่งตัวกลับไทยพร้อมนายชูชีพและนายสยาม

นายสุรชัย ด่านวัฒนานุสรณ์ หรือ สุรชัย แซ่ด่าน

ภูมิหลัง : แกนนำกลุ่มแดงสยาม, นักจัดรายการวิทยุใต้ดิน, อดีตผู้ต้องขังคดีหมิ่นพระบรมเดชานุภาพรวม 5 คดี ซึ่งถูกจองจำนาน 2 ปี 7 เดือน ก่อนได้รับอิสรภาพเมื่อวันที่ 4 ต.ค. 2556

ข้อหา : หมายจับคดีบุกล้มการประชุมอาเซียนที่พัทยา จ.ชลบุรี เมื่อปี 2552

ช่วงเวลาที่หายตัวไป : ธ.ค. 2561